Lao kháng thuốc là bệnh hết sức nguy hiểm đối với sức khỏe con người. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, năm 2024 toàn cầu có 484.000 người mắc bệnh lao kháng thuốc.
Việt Nam là nước có gánh nặng bệnh lao cao, đứng thứ 16 trong tổng số 30 nước có số người bệnh lao cao nhất toàn cầu, đứng thứ 13 trong số 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới. Mỗi năm cả nước có khoảng 126.000 bệnh nhân mắc lao mới và 13.000 người chết do lao. Có nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng đó, nhưng lao kháng thuốc, đặc biệt lao kháng đa thuốc là nguyên nhân quan trọng hàng đầu.
Thế nào là lao kháng thuốc
Lao kháng thuốc là tình trạng vi khuẩn lao kháng lại các thuốc chống lao, khiến việc điều trị trở lên rất khó khăn và bản thân người bệnh trở thành nguồn lây lan vi khuẩn lao kháng thuốc nguy hiểm cho cộng đồng.
Nguyên nhân của lao kháng thuốc
Lao kháng thuốc là thể bệnh nguy hiểm mà nguyên nhân chính là do bệnh nhân không tuân thủ nguyên tắc điều trị.
Bệnh lao phải điều trị trong thời gian dài liên tục, quá trình điều trị đòi hỏi người bệnh phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc như: bắt buộc phải phối hợp nhiều loại thuốc chống lao theo phác đồ điều trị; phải dùng thuốc đúng liều chỉ định; phải dùng đều đặn và vào một giờ nhất định trong ngày, xa bữa ăn; phải dùng thuốc đủ thời gian theo 2 giai đoạn tấn công và duy trì; thời gian điều trị bệnh ít nhất là 6 tháng đối với những trường hợp lao thông thường. Việc tự ý giảm liều, hoặc vì lý do nào đó mà người bệnh không dùng đủ các loại thuốc theo phác đồ điều trị, ngừng thuốc khi chưa đủ thời gian điều trị, điều trị không liên tục… là những nguyên nhân chủ yếu làm vi khuẩn lao kháng lại với thuốc chống lao, hậu quả là người bệnh chuyển sang mắc lao kháng thuốc.
Ngoài ra, cũng có thể thấy nhiều trường hợp mắc lao kháng thuốc từ trước khi điều trị lao, nguyên nhân là do họ hít phải vi khuẩn lao kháng thuốc từ những người bị lao kháng thuốc trong cộng đồng. Sau đó, loại vi khuẩn kháng thuốc này sinh sôi nảy nở trong cơ thể họ và gây bệnh. Cũng cần biết rằng, trong cộng đồng có rất nhiều người mắc lao kháng thuốc nhưng chưa được điều trị. Những người này thực sự là nguồn lây lan lao kháng thuốc rất nguy hiểm cho những người xung quanh.
Sự nguy hiểm của bệnh lao kháng thuốc
Lao kháng thuốc được chia làm nhiều loại: lao kháng đơn thuốc, kháng đa thuốc, siêu kháng thuốc… nhưng nhìn chung lao kháng thuốc hết sức nguy hiểm.
Điều trị lao kháng thuốc rất khó, phức tạp, thời gian kéo dài mà tiên lượng điều trị thường xấu hơn nhiều so với người mắc lao không kháng thuốc. Bình thường người bệnh lao không kháng thuốc chỉ cần điều trị trong 6 tháng với tỷ lệ khỏi cao tới 91% thì lao kháng thuốc, với phác đồ tiên tiến nhất cũng phải mất đến 9 tháng mà tỷ lệ khỏi chỉ 75%. Tai hại hơn, lao siêu kháng thuốc phải điều trị phác đồ tới 20 tháng với những thuốc khá độc tính, người bệnh phải chịu hàng loạt tác dụng phụ của thuốc, tổn hại trầm trọng đến sức khỏe. Nhiều trường hợp không thể tiếp tục điều trị do các biến cố bất lợi từ thuốc gây lên.
Về chi phí, điều trị lao kháng thuốc cực kỳ tốn kém, cao gấp hàng chục lần so với điều trị lao thông thường.
Đối với cộng đồng, sẽ rất nguy hiểm cho những người xung quanh nếu bị lây nhiễm vi khuẩn lao kháng thuốc từ người bệnh, nhất là từ người bệnh lao đa kháng thuốc, siêu kháng thuốc.
Phòng bệnh lao kháng thuốc
Phòng lao kháng thuốc cho người bệnh
Với người mắc bệnh lao thông thường (chưa phải kháng thuốc), cần tuyệt đối tuân theo hướng dẫn của nhân viên y tế khi điều trị. Trong quá trình điều trị, có thể gặp một số yếu tố bất lợi do thuốc gây lên như dị ứng, ảnh hưởng tới chức năng gan, thận, thị lực, thính lực, xương khớp… người bệnh cần gặp bác sỹ điều trị kịp thời để được hướng dẫn và phối hợp điều trị.
Nếu không may bị bệnh lao kháng thuốc, cơ hội điều trị khỏi bệnh vẫn còn. Lúc này, người bệnh cần tuyệt đối tuân theo hướng dẫn của nhân viên y tế trong điều trị hằng ngày cho đến khi khỏi bệnh. Khi có vấn đề phát sinh trong quá trình điều trị, phải báo cho nhân viên y tế để được hướng dẫn giải quyết, tránh tình trạng bỏ điều trị giữa chừng làm phát sinh lao đa kháng thuốc, tiền siêu kháng, hoặc siêu kháng thuốc, khi đó điều trị cực kỳ khó khăn mà kết quả không khả quan.
Phòng lao kháng thuốc cho cộng đồng
Lao có thể gây bệnh ở các bộ phận khác nhau trong cơ thể nhưng chỉ những bệnh nhân lao phổi mới có khả năng phát tán vi khuẩn lao và làm lây lan bệnh cho cộng đồng.
Người bị lao phổi kháng thuốc cần hiểu rằng, họ là nguồn lây lan bệnh lao kháng thuốc cho những người khác khi họ chưa được điều trị, hoặc họ bỏ điều trị lao kháng thuốc giữa chừng. Do vậy để phòng ngừa lây lan cho những người xung quanh, người bệnh thể lao phổi kháng thuốc phải tuân thủ điều trị theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc để đạt hiệu quả cao nhất.
Nhà ở của người bệnh cần thông thoáng, tận dụng ánh nắng chiếu vào. Thường xuyên đeo khẩu trang y tế để hạn chế phát tán vi khuẩn lao ra môi trường. Nếu có thể ở phòng riêng để hạn chế khả năng lây lan cho người trong gia đình.
Không khạc nhổ bừa bãi. Khạc đờm vào giấy hoặc ca cốc giấy rồi đốt bỏ, hoặc cho vào thùng rác đảm bảo không phát tán ra ngoài. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch nhất là sau khi ho; khạc nhổ; che miệng, mũi bằng tay.
Thường xuyên phơi nắng đồ dùng cá nhân, chiếu, chăn, màn. Dưới ánh nắng mặt trời vi khuẩn lao có thể bị chết sau 1,5 giờ
Những người có tiếp xúc thường xuyên với bệnh nhân lao phổi kháng thuốc, hay là có tiếp xúc với những bệnh nhân lao phổi nói chung thì nên được khám kiểm tra để tầm soát bệnh lao.
Thanh Thuỷ
ad syt ad