Ung thư tuyến giáp ngày càng gia tăng và trẻ hóa, phổ biến thứ 6 trong các bệnh ung thư thường gặp ở nữ giới. Nhưng ung thư tuyến giáp có tiên tượng tốt nhất trong các bệnh ung thư, tỉ lệ khỏi hoàn toàn lên đến 80-90% ở giai đoạn đầu.
1. Chỉ số TSH
TSH là hóc môn tuyến yên chỉ huy tuyến giáp
– Bình thường TSH khi XN sẽ nằm trong khoảng từ 0,2 đến 4,2
– Nếu TSH nhỏ hơn 0,2 thì gọi là cường giáp hay có cách gọi khác là thừa hóc môn. Nếu đang uống hóc môn giáp thì phải giảm liều lượng sử dụng thuốc xuống và sau đó 2 đến 3 tuần sau khi đã giảm thuốc phải đi XN lại xem TSH đã phù hợp chưa
– Nếu TSH trên 4,2 tức là suy giáp hay có cách gọi khác là thiếu hóc môn giáp. Trong ung thư tuyến giáp, nếu mới cắt 1 thùy hoặc đã cắt toàn bộ tuyến giáp thì không nên để suy giáp vì nếu suy giáp thì cơ thể bắt các tế bào tuyến giáp còn sót lại sau mổ phải phát triển to ra để sản xuất hóc môn vì đang thiếu hóc môn như vậy thì bệnh dễ tái phát, Do đó nếu thiếu hóc môn thì phải tăng liều hóc môn lên so với liều cũ đang uống và sau đó 2 đến 3 tuần sau phải XN lại xem đã đủ hóc môn không.
Mỗi người sẽ được chỉnh TSH ở mức độ khác nhau tùy theo cân nặng, nhu cầu sử dụng hóc môn, tình trạng và giai đoạn ung thư tuyến giáp, tùy thuộc vào tình trạng bệnh tim mạch của mỗi người, không ai giống ai.
Đặc biệt phụ nữ mang thai thì 3 tháng đầu thai nhi không có tuyến giáp nên rất cần hóc môn do mẹ uống vào để phát triển các bộ phận, cơ quan. Vì vậy 2 tuần phải XN 1 lần để chỉnh hoóc môn của mẹ uống làm sao dưới 2,5 mới đạt yêu cầu.
Ngoài ra có thể XN thêm XN hóc môn giáp như T3, FT4 để cùng với XN TSH sẽ điều chỉnh hóc môn giáp uống vào cho thích hợp.
2. Chỉ số TG và anti TG
TG và anti TG chỉ có ý nghĩa theo dõi tình trạng bệnh ung thư tuyến giáp sau khi đã cắt toàn bộ tuyến giáp
– TG( thyroglobulin) là tiền thân protein hoóc môn tuyến giáp, là một glycoprotein có trọng lượng phân tử khoảng 660 kD. Cơ bản phân tử này gồm 2 chuỗi protein 300 kD và 330 kD, liên kết với nhau bằng cầu nối disulfide. Tg được các tế bào tuyến giáp tổng hợp với lượng lớn và phóng thích vào khoang trong của nang giáp.
– Anti TG là kháng thể kháng lại thyroglobulin
– Nếu tuyến giáp chưa mổ mà TG và anti TG cao thì thường là viêm giáp, hoặc chỉ cần sau khi chọc tế bào tuyến giáp và sau đó lấy máu làm XN thì cũng làm TG và anti TG tăng cao. TG và anti TG không có giá trị chẩn đoán k giáp
– Nếu sau khi đã cắt toàn bộ tuyến giáp mà TG và anti TG cao có nghĩa là có thể nhu mô tuyến giáp còn sót lại ở cổ còn nhiều hoặc có di căn hạch hoặc có di căn xa
– TG và anti TG càng thấp càng tốt
3. Chỉ số Calcitonin
Calcitonin chỉ do tế bào C nằm cạnh tế bào tuyến giáp tiết ra, rất đặc hiệu trong chẩn đoán và theo dõi ung thư thể tủy. Khi XN máu chỉ duy nhất XN calcitonin là có giá trị chẩn đoán còn các Xn máu khác như TG và anti TG chỉ có giá trị theo dõi sau mổ, sau khi đã cắt toàn bộ tuyến giáp. Tuy nhiên ung thư tuyến giáp thể tủy chiếm tỷ lệ rất ít, nếu khi nghi ngờ mới chỉ định làm XN calcitonin.
4. Xét nghiệm tế bào tuyến giáp bằng chọc hút bằng kim nhỏ dưới hướng dẫn của siêu âm
– Vì tuyến giáp nhiều mạch máu nên phải chọc bằng kim nhỏ để tránh chảy máu
– Chọc dưới hướng dẫn của siêu âm để tìm đúng u, chọc vào u nghi ngờ nhất. Tuy nhiên sẽ cho ra 4 khả năng như sau:
– Có thể kết quả âm tính giả tức là mặc dù ung thư nhưng vẫn cho kết quả âm tính vì có thể u ở vị trí khó lấy tế bào, u quá cứng không lấy được tế bào, bs chọc chưa có kinh nghiệm, bs đọc xn không chính xác hoặc tế bào không điển hình không phân biệt được là loại tế bào gì…
– Có thể cho kết quả dương tính giả có nghĩa là mặc dù là lành tính nhưng đọc nhầm thành ung thư có thể do trình độ bs đọc, do tế bào không điển hình khó phân biệt giữa lành và ác …
– Âm tính thật và dương tính thật thì không cần bàn đến
Như vậy chọc tế bào cũng xảy ra 4 khả năng, tuy nhiên tỷ lệ âm tính giả và dương tính giả thấp.
5. Sinh thiết tức thì trong mổ
Sinh thiết tức thì trong mổ, tức là khi mổ, Bs mổ sẽ chọn ra nhân nào nghi ngờ nhất, bổ đôi ra xem xét trực tiếp bằng mắt thường xem ntn và sau đó gửi nhân cho Bs khoa Giải phẫu bệnh đọc kết quả trên kính hiển vi xem có tế bào bất thường ở nhân không, thể ung thư là loại gì. Kết quả sẽ được trả lời trong vòng 30 phút
– Độ chính xác của kết quả phụ thuộc vào trình độ của Bs đọc kết quả
– Tuy nhiên cũng có trường hợp tế bào rất khó nhận biết là lành hay ác tính
– Lúc này quyết định mổ tiếp hay dừng lại chờ kết quả chính xác hơn là giải phẫu bệnh lại tùy thuộc vào trình độ và kinh nghiệm của Bs mổ. Nếu với kinh nghiệm của mình Bs mổ có thể đồng thuận với nhận định của Bs xét nghiệm hoặc phủ nhận nhận định của Bs xét nghiệm.
– Chính vì thế sinh thiết tức thì cũng như con dao 2 lưỡi, các Bs mổ không có kinh nghiệm sẽ dựa hoàn toàn vào Bs xét nghiệm dẫn đến các tình huống như sinh thiết tức thì là dương tính quyết định cắt toàn bộ tuyến giáp, sau mổ 1 tuần kết quả giải phẫu bệnh lại là âm tính.
– Sinh thiết tức thì cũng cho ra 4 khả năng như trên, tuy nhiên kết quả âm tính giả và dương tính giả thấp hơn chọc tế bào.
6. Giải phẫu bệnh
Giải phẫu bệnh là khối u khi lấy ra khỏi cơ thể, sẽ theo 1 quy trình chặt chẽ hơn, có thời gian hơn để xem u đó lành tính hay ác tính, ác tính thì thể gì.
– Lúc này có thời gian nên Bs XN sẽ làm đi làm lại, tìm phần nào nghi ngờ nhất để đọc, có thời gian để hội chẩn trong và ngoài khoa với nhau nên kết quả chính xác hơn sinh thiết tức thì.
– Tuy nhiên giải phẫu bệnh vẫn xảy ra 4 khả năng như trên nhưng âm tính giả và dương tính giả ít hơn sinh thiết tức thì, chủ yếu là không phân biệt được ung thư thể gì thôi.
7. Xét nghiệm hóa mô miễn dịch
Nếu giải phẫu bệnh vẫn không rõ ràng, bước tiếp theo là làm XN hóa mô miễn dịch là quá trình xác định chọn lọc kháng nguyên (protein) trong tế bào của một mẫu mô, mẫu u nhờ nguyên tắc kháng nguyên gắn đặc hiệu với kháng thể. Nhuộm hóa mô miễn dịch được sử dụng rộng rãi trong việc chẩn đoán các tế bào bất thường đặc biệt là trong các khối ung thư. Dựa vào đó sẽ nhận định đây là ung thư thể gì căn cứ vào đây để thông báo cho người bệnh biết kết quả đồng thời cũng dựa vào phản ứng hóa học để điều trị loại thuốc, loại hóa chất phù hợp nhất cho từng loại ung thư. – Độ chính xác của XN rất cao, tuy nhiên cũng có tỷ lệ rất ít cho kết quả không chính xác có thể do quy trình, thao tác, hóa chất, loại tế bào khác thường….
8. Xét nghiệm Calcitonin và CEA
Xét nghiệm Calcitonin và CEA trong chẩn đoán và theo dõi ung thư tuyến giáp thể tủy. Nếu XN sau mổ càng thấp càng tốt, tiên lượng càng tốt.
Theo chúng tôi Mai Văn Sâm