Tại Trung tâm Ung thư OncoCare, có những trường hợp bệnh nhân đã nhận được kết quả xét nghiệm hoặc báo cáo y tế và bị nhầm lẫn giữa tên hoặc các thuật ngữ ung thư. Một số bệnh nhân được bác sĩ điều trị hoặc bác sĩ phẫu thuật thông báo rằng cục u bướu (lump) của họ đã được cắt bỏ, và đó là một khối u (tumor/tumour). Sau đó họ tiếp tục nhận được một báo cáo y tế rất khó hiểu. Vậy sự khác biệt giữa các thuật ngữ này là gì?
Khối u có thuộc loại u ác tính?
Đây có lẽ là câu hỏi cơ bản nhất mà bệnh nhân nên hỏi. Không phải tất cả các khối u đều ác tính hoặc ung thư. U xơ tuyến vú (Fibreenoma) hay bệnh xơ nang ở vú là một số ví dụ về khối u lành tính. Một khối u lành tính nói chung không xâm nhập sâu hoặc lây lan, và thường được chữa lành bằng phẫu thuật cắt bỏ. Định nghĩa chính thức về đặc tính ung thư chính là: một khối u có các dấu hiệu tăng trưởng đặc trưng, đối nghịch với các dấu hiệu cho thấy nó ngừng phát triển (tương tự như hiện tượng to bụng khi đến tuổi trung niên!), chống lại sự chết tế bào, không ngừng nhân lên mãi mãi, thậm chí có thể tự tạo ra hệ mạch máu nuôi dưỡng tế bào ung thư (angiogenesis hay sự hình thành mạch máu).
Carcinoma, Sarcoma, Myeloma, Lymphoma, hoặc Leukemia
Ung thư biểu mô hay Carcinoma (xuất phát từ tiếng Hy Lạp để chỉ “con cua”) là thuật ngữ dùng cho các bệnh ung thư phát sinh từ các tế bào Biểu mô. Chúng bao gồm các dạng ung thư phổ biến như ung thư vú, đại tràng, dạ dày, da và ung thư phổi. tế bào Biểu mô là các tế bào nằm lót bên ngoài hoặc bên trong các bề mặt của cơ thể và các cơ quan. Lưu ý rằng ung thư không thể hiển thị bằng việc kiểm tra các cơ quan nguồn gốc của bệnh qua kính hiển vi như phổi, dạ dày, vú, buồng trứng hoặc đại tràng. Nhưng trong thực tế, ung thư biểu mô có thể được chỉ rõ bởi vì loại ung thư này có các nét đặc trưng của “loại da” (squamous cell – ung thư tế bào vảy), hoặc đặc trưng hình thành tuyến (adenocarcinoma – ung thư biểu mô tuyến ở dạ dày). Dạng ung thư này cũng có một số các đặc trưng không thể nhận ra được (anaplastic – ung thư không biệt hóa). Ngoài ra, đôi khi ung thư được mô tả dựa trên kích thước tế bào của nó, chẳng hạn như ung thư biểu mô tế bào lớn hoặc nhỏ. Tất nhiên cũng có các loại tế bào hỗn hợp được quan sát trong sinh thiết (adenosquamous).
Các yếu tố khác của cơ thể con người có thể làm phát sinh các căn bệnh ung thư cơ, xương, sụn và các mô liên kết được gọi là sarcoma.
Máu và hệ thống bạch huyết là nguồn gốc của lymphoma (u lympho – ung thư hạch bạch huyết), myeloma (u tủy) và leukaemia (hay leukemia – bệnh bạch cầu). Những tên gọi này có chút phức tạp. Mọi người có thể đã nghe về lymphoma Hodgkin và không Hodgkin nhưng thực tế có nhiều loại mô bạch huyết trong hệ thống của chúng ta có thể biến chứng thành ác tính. Mặc dù hầu hết chúng ta có thể biết về ung thư vú, nhiều người có thể không quen thuộc với lymphoma tế bào NK / T (hoặc Mycosis Fungoides và Hội chứng Sezary!). Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã phân loại lymphoma thành hơn 60 loại.
BẢNG: Phân loại của WHO về khối u tế bào B, tế bào T và tế bào NK trưởng thành (2008)
U tế bào T và tế bào NK trưởng thành (Mature T-cell and NK-cell neoplasms) Prolymphocyic leukemia tế bào T (T-cell prolymphocyic leukemia) Lymphocytic leukemia tế bào T lớn có hạt (T-cell large granular lymphocytic leukemia) Rối loạn lymphoproliferative mãn tính của tế bào NK (Chronic lymphoproliferative disorder of NK cells)* Leukemia tấn công tế bào NK (Aggressive NK cell leukemia) Lymphoproliferative tế bào T + EBV (Systemic EBV+ T-cell lymphoproliferative) Bệnh trẻ em (disease of childhood) Hydroa vacciniforme-like lymphoma Adult T-cell leukemia / lymphoma Extranodal NK / T-cell lymphoma, nasal type Enteropathy-associated T-cell lymphoma Hepatosplenic T-cell lymphoma Subcutaneous panniculitis-like T-cell lymphoma Mycosis fungoides Sezary syndrome Primary cutaneous CD30+ T-cell lymphoproliferative disorders Lymphomatoid papulosis Primary cutaneous anaplastic large cell lymphoma Primary cutaneous gamma-delta T-cell lymphoma Primary cutaneous CD8+ aggressive epidermatropic cytotoxic T-cell lymphoma* Primary cutaneous CD4+ small / medium T-cell lymphoma Peripheral T-cell lymphoma, NOS Angioimmunoblastic T-cell lymphoma Anaplastic large cell lymphoma, ALK+ Anaplastic large cell lymphoma, ALK-*Hodgkins lymphoma Nodular lymphocyte-predominant Hodgkins lymphoma Classic Hpdgkins lymphoma Nodular scierosis classic Hodgkins lymphoma Lymphocyte-rich classic Mixed cellularity classic Hodgkin lymphoma Lymphocyte-depleted classic Hidgkin lymphomaPosttransplantation lymphoproliferative disorders (PTLDs) Early lesions Plasmacytic hyperplasia Infectious mononulceosis-like PTLD Polymorphic PTLD Monomorphic PTLD (B and T / NK-cell types)^ Classic Hodgkins lymphoma type PTLD^
* Các thực thể tạm thời mà Nhóm Hoạt động WHO cho rằng không có đủ bằng chứng để công nhận là các bệnh riêng biệt tại thời điểm này.
^ Những thương tổn này được phân loại theo leukemia hoặc lymphoma tương ứng. Các bệnh được in nghiêng mới được thêm vào phân loại năm 2008 của WHO.
Myeloma là một dạng u tế bào B ác tính phát sinh từ tế bào plasma. Các mô chuyên biệt khác trong cơ thể con người có thể chuyển sang ác tính và chúng có tên gọi bất thường (không thông thường) như glioma (mô từ não và mô thần kinh trung ương), u ác tính (từ bớt bẩm sinh hoặc nốt ruồi) và germinoma (mô tế bào mầm như tinh hoàn hoặc buồng trứng).
Khối u là nguyên phát hay di căn?
Khối u hoặc ung thư nguyên phát là khối u phát sinh từ vị trí mô nguồn gốc được tìm thấy, còn khối u thứ phát hay u di căn là khối u xuất phát từ một vị trí mô khác. Khối u trong phổi có thể phát sinh từ phổi (ung thư phổi nguyên phát) hoặc từ nơi khác (ung thư phổi di căn). Ngay cả khi các xét nghiệm bệnh lý cho biết về loại tế bào ung thư, (ví dụ một tế bào ung thư tuyến tủy qua sinh thiết của tổn thương phổi), nó có thể là ung thư nguyên phát hoặc hoặc di căn. Một số xét nghiệm đặc biệt có thể được thực hiện trên khối u để phân biệt nguồn gốc của nó. Immunohistochemistry là một kỹ thuật để nhuộm các tế bào khối u trên một bản kính hiển vi với các kháng thể mang chất nhuộm màu. Ví dụ, các tế bào ung thư vú có thể có các thụ thể oestrogen (hoặc estrogen) (ER) và nhuộm dương tính với thụ thể hormone này có thể mang đến đầu mối cho thấy ung thư tuyến giáp xuất phát từ các mô vú.
Xác định ung thư (cho dù đó là ung thư carcinoma, sarcom, myeloma, lymphoma hay leukaemia) chỉ là bước khởi đầu nhưng rất quan trọng. Trong nhiều trường hợp việc xác định ung thư đòi hỏi sử dụng các kỹ thuật mô bệnh học và phân tử tiên tiến vì điều này có thể ảnh hưởng đến quá trình chẩn đoán và điều trị.
Tác giả:
Bác sĩ Peter AngCử nhân Y khoa và Cử nhân Phẫu thuật/MBBS (Singapore)Thạc sĩ Y khoa/MMed (Nội Khoa)Thành viên Royal College of Physicians/MRCP (Vương quốc Anh)Chuyên khoa Học viên Y khoa Singapore/FAMS (Ung thư Y khoa)
Bác sĩ Kevin TayCử nhân Y khoa và Cử nhân Phẫu thuật/MBBS (Singapore)Hội đồng Y học Nội khoa Hoa Kỳ/ABIM – Nội khoaHội đồng Y học Nội khoa Hoa Kỳ/ABIM – Ung thư Y khoaChuyên khoa Học viên Y khoa Singapore/FAMS (Ung thư Y khoa)